حمل و نقل از جمله بخش های اقتصادی است که خدمات آن هم بصورت واسطه و هم بصورت نهایی مورد استفاده قرار میگیرد.
همچنین توسعه حمل و نقل امکان دسترسی به منابع و بازارها را فراهم و به این ترتیب امر تولید و بازاررسانی و مبادله کالاها را آسان تر میسازد.
نتیجه این تحولات کاهش قیمت نهاده ها وهزینه های تولید کالاها و خدمات را به همراه دارد. علاوه بر این توسعه حمل و نقل موجب کاهش نابرابری بین منطقه ای و متعادل تر شدن توزیع درآمد در کشورها را فراهم میسازد.
سیستم های حمل و نقل هوشمند مجموعه ای از دستاوردهای شگفت انگیز فناوری اطلاعات در حمل و نقل است که کیفیت زندگی مردم و نیز مدیریت حمل و نقل را در این جوامع متحول نموده است همچنین برای بهبود عملکرد سیستم حمل و نقل است.
امروزه سیستم های حمل و نقل هوشمند در برنامه ریزی سیستم های حمل و نقل زمینی نقش مهمی را ایفا میکند.
این سیستم ها در سطح جهان اجرا شده اند.
کشورهایی همچون آمریکا، کانادا، انگلیس،استرالیا و ژاپن و هلند پیشگام دانش و فناوری حمل و نقل و مهندسی ترافیک هستند و از دهه های ۶۰- ۷۰ میلادی مطالعات اولیه در خصوص هوشمندسازی سیستم های حمل ونقل آغاز کردند.
در این کشورها ( بعدها در کشـورهای توسعـه یافته همچون جنوب و شرق آسیا و کشورهای کوچکتر اروپا) تمرکز به اقدامات زیرساختی و سخت افزاری در خصوص ترافیک، مدتها پیش به پایان رسیده و امروزه تاکید اصلی بر روی انجام پروژه ها و برنامه های بهبود مدیریت سیستم ها است.
مثلاً: در ژاپن سیستم های جهت یابی وسایل نقلیه بطور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد در حالیکه چنین سیستم هایی در ایالات متحده آمریکا چندان معمول نیستند.
در ایران به دلیل سهم ۹۵ درصدی حمل ونقل جاده ای در جابجایی کالا و مسافر، انعطاف پذیری و گستره وسیع فعالیت در کشورو تاثیرگذاری آن بر رشد و توسعه سایر بخش ها، ارتقای بهره وری و ایمنی این زیربخش ها اهمیت مضاعف دارد.
ساختار و نحوه عملکرد حمل و نقل هوشمند:
سامانه های حمل ونقل هوشمند بر اساس فناوری های کنترل و اطلاعات کار میکنند که در واقع هسته اصلی وظایف و عملکرد چنین سامانه هایی میباشد.
اجزای اصلی حمل و نقل هوشمند
راه هوشمند:
جاده یا بزرگراهی است که در بخش تاسیسات زیربنایی قرار میگیرد و شامل انواع تجهیزات لازم نصب شده در جاده و همچنین رعایت چاچوبی مناسب و استاندارد جهت یکپارچه کردن عملکرد اجزاء مختلف سامانه در محدوده وسیعی از خدمات حمل و نقل هوشمند به منظور تبادل محدوده وسیعی از اطلاعات ما بین کاربران که شامل: رانندگان، وسایل نقلیه وعابرین پیاده میباشد.
وسایل نقلیه هوشمند:
وسایل نقلیه ای که جهت ارائه بخشی از خدمات تعریف شده در حمل و نقل هوشمند، مجهز به تجهیزات خاصی میباشند.
زیرساخت های ارتباطی:
به عنوان یک فناوری که جریان اطلاعات را بین وسایل نقلیه هوشمند برقرار میسازد محسوب میشود.
جریان اطلاعات در فناوری مذکور شامل مراحلی ازقبیل: جمع آوری و دریافت داده ها، انتقال داده ها، پردازش داده ها و همچنین توزیع و بهره برداری از اطلاعات پردازش شده میباشد که برای عملکرد صحیح و مناسب سامانه لازم است زنجیزه ارتباطی مناسبی بین آنها تعریف و ایجاد گردد.
هوشمندسازی سیستم های حمل و نقل با دو هدف اصلی شروع شده:
۱- بالا بردن بهره وری سیستم(بهینه کردن پارامترهای مطلوب) نسبت به سیستم های ثابت و سنتی
۲- صرفه جویی در نیروهای انسانی و حذف خطاهای انسانی وضعف های ذهنی و پردازشی در مقایسه با کامپیوتر
کاربردهای سیستم حمل و نقل هوشمند:
۱- کاهش تصادفات
۲- کمک به کاهش تراکم
۳- نظارت و حفاظت زیست محیطی
۴- کارایی عملیات و بهره وری
۵- عوامل راحتی
۶- هزینه ها و مزایای حمل و نقل هوشمند
کاهش تصادفات شامل:
۱- کنتـرل تطبیقی سرعت ۲- سیستم های تشخیص حادثه و هشدار ۳- عکس العمل سریعتـر در موارد اوژانس۴- سیستم دوربین برای ثبت تخلفات سرعت و عبور از چراغ قرمز به منظور اعمال مقررات راهنمایی و رانندگی۵- کنترل خودکار ترافیک برای عابران و دوچرخه سواران۶- نظارت برشرایط جوی در نواحی کوچکتر۷- سیستم جلوگیـری از تصادفات ۸- سیستم های افزایش دید
کمک به کاهش تراکم ترافیک:
۱- مدیریت تقاضا ۲- پرداخت الکترونیکی ۳- کنترل دسترسی ۴- کارایی شبکه۵- کنترل ترافیک در سطح منطقه ای ۱۰- ترغیب در تغییر وسیله سفر ۱۱- برنامه ریزی پیش از سفر ۱۲- سیستم های اطلاعاتی مسافران ۱۳- الویت اتوبوس ها
نظارت و حفاظت زیست محیطی:
۱- نظارت بر آلودگی ۲- اطلاعات کیفیت هوا ۳- استراتژی مدیریت تقاضا ۴- کنترل دسترسی به نواحی بسیار آلوده
کارایی و بهره وری :
۱- موقعیت یابی خودکار وسیله نقلیه ۲- ردیابی خودکار محموله ها ۳- ارسال محموله ها به کمک رایانه ۴- مدیریت ناوگان ۵- نظارت دقیق بر رانندگان(کاهش خسارات) ۶- اخذ الکترونیکی عوارضی
عوامل راحتی:
۱- اطلاعات ترافیکی ۲- هدایت دینامیکی مسیر ۳- ردیابی وسایل نقلیه(مثلاً: برای حفظ ایمنی وعملیات امداد و نجات) ۴- اطلاعات لحظه ای حمل و نقل عمومی۵- استفاده از کارت های هوشمند درپرداخت کرایه در سیستم حمل و نقل
مزایا و هزینه های حمل و نقل هوشمند:
۱- افزایش ایمنی ۲- کاهش تراکم و تاخیر۳- کارایی شبکه زیرساخت ۴- بهره وری ۵- مصرف انرژی و محیط زیست ۶- رضایت مشتری
در خصوص توضیحات داده شده در رابطه با حمل ونقل میتوان گفت که گروه نرم افزاری آفتاب توانست از سال ۸۹ فعالیت خود را در طراحی و تولید نرم افزار طراحی وب مدیریت حمل و نقل، کاربردی را برای صنایع، معادن، شرکتهای پتروشیمی، پخش فراورده های نفتی، پالایشگاه ها و ارگان هایی که به مدیریت ناوگان حمل و نقل را دارند عملیاتی نموده است.
برخی ازویژگیها و امکانات سامانه آفتاب به شرح زیر میباشد:
۱- سامانه نوبتدهی
۲- سامانه اعلام بار
۳- برنامه موبایل
۴- نصب دستگاه های ردیاب و انواع سخت افزار بر روی خودروها
۵- ثبت وزن بار خودروها
۶- سنجش حجم مخزن خودرو
۷- سنسور بررسی دمای خودروهای یخچالدار
۸- سنسور هشداردهنده رفتار راننده
۹- سنسور GPS
لازم به ذکر است که در خصوص این ویژگیها و امکانات در مقالات دیگر گروه آفتاب توضیحات کامل به عمل آمده است.
